Murakami Haruki (村上 春樹) là một trong những nhà văn và dịch giả đương đại nổi bật của Nhật Bản. Các tác phẩm của ông được miêu tả là "dễ hiểu nhưng lại vô cùng phức tạp", thu hút độc giả bởi sự kết hợp tinh tế giữa các yếu tố thực tại và siêu thực.
Từ nhỏ, Murakami đã chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ văn hóa phương Tây, đặc biệt là âm nhạc và văn học. Ông lớn lên với nhiều tác phẩm của các nhà văn Mỹ như Kurt Vonnegut và Richard Brautigan, và điều này đã giúp ông tạo nên một phong cách độc đáo, phân biệt với các nhà văn Nhật Bản khác.
Murakami học kịch tại Đại học Waseda ở Tokyo, nơi ông gặp vợ mình, Yoko. Công việc đầu tiên của ông là làm tại một cửa hàng bán đĩa, nơi nhân vật Toru Watanabe trong "Rừng Na Uy" của ông cũng làm việc. Trước khi tốt nghiệp, Murakami và vợ mở quán cà phê "Peter Cat", một quán bar nhạc jazz vào buổi tối ở Kokubunji, Tokyo.
Nhiều tiểu thuyết của Murakami mang những chủ đề âm nhạc cổ điển, ví dụ như ba cuốn sách trong Biên niên sử chim vặn dây cót: The Thieving Magpie (theo vở opera của Rossini), Bird as Prophet (theo một tác phẩm piano của Robert Schumann), và The Bird-Catcher (theo một nhân vật trong vở opera The Magic Flute của Mozart). Một số tiểu thuyết của ông cũng lấy tiêu đề từ các bài hát nổi tiếng như Dance, Dance, Dance (theo bài hát của The Dells, mặc dù nhiều người cho rằng tên gọi này lấy cảm hứng từ giai điệu của Beach Boys), Norwegian Wood (theo bài hát của The Beatles) và South of the Border, West of the Sun (theo bài hát của Nat King Cole).
2. Review “Tôi nói gì khi nói về chạy bộ”
Có vẻ như tôi đã dần hình thành sở thích tiếp cận các nhà văn vĩ đại qua con đường ít ai nghĩ đến. Tôi đã đọc "Nhật ký" của John Cheever trước khi thử sức với những truyện ngắn và tiểu thuyết của ông. Tôi đã thưởng thức thơ của Joseph Brodsky trong cuốn "Một phần của bài phát biểu", chỉ sau khi đọc "Watermark" – cuốn sách ngắn của ông viết về Venice. Martin Amis? Tôi bắt đầu với những bài báo trong "The Moronic Inferno" rồi mới dám tiếp cận "Tiền". Và giờ đây, tôi bắt đầu tìm hiểu về Haruki Murakami, nhưng không phải với "Biên niên sử chim vặn dây cót" hay "Rừng Na Uy", mà là với cuốn sách nhỏ này về chạy bộ. Tôi đoán rằng "Những điều tôi nói khi nói về chạy bộ" sẽ thu hút khoảng 70% là fan hâm mộ của Murakami, 10% là những tín đồ chạy bộ đích thực, và 20% còn lại sẽ dần rơi vào tình trạng quá phấn khích trước khi kịp thở hồng hộc ở quầy thu ngân. Và rồi còn tôi, một phần trăm bằng không: một người chưa bao giờ chạy bộ, nhưng lại đang khám phá Murakami. Thôi, được rồi. Thử thách lớn nhất với một tác phẩm phi hư cấu là liệu nó có thể hấp dẫn bất kỳ ai, kể cả những người không hề quan tâm đến chủ đề được bàn luận hay không, và sự vĩ đại của một nhà văn chắc chắn sẽ tỏa sáng dù bối cảnh có thế nào. Vì thế, bài kiểm tra này là không thể bàn cãi.
Murakami bắt đầu chạy nghiêm túc từ năm 33 tuổi, vào năm 1982. Trong những năm gần đây, anh duy trì việc chạy trung bình sáu dặm mỗi ngày, sáu ngày mỗi tuần và đã tham gia hơn 20 cuộc marathon. Năm 1996, anh đã hoàn thành một cuộc siêu marathon dài 62 dặm. Gần đây, anh cũng bắt đầu yêu thích các cuộc thi ba môn phối hợp, và dù đang phải vật lộn để vượt qua chính mình, chiến thắng thời gian của những năm tháng trẻ trung, anh vẫn không có ý định bỏ cuộc. Đối với anh, từ bỏ chạy bộ cũng giống như từ bỏ viết lách, và nếu thế thì chẳng khác gì từ bỏ cả cuộc đời này.
Cuốn sách vừa là một phần nhật ký luyện tập, vừa là những cuộc phiêu lưu được thực hiện theo yêu cầu từ các tạp chí (bao gồm một câu chuyện tuyệt vời về cuộc hành trình đơn độc trên con đường lịch sử từ Athens đến Marathon dưới cái nắng mùa hè thiêu đốt), và cũng là một hồi ký. Động lực để câu chuyện tiếp tục được dẫn dắt bởi viễn cảnh mờ mịt của Giải Marathon Thành phố New York năm 2005. Một trong những khoảnh khắc đẹp nhất xuất phát từ những gì anh nhận ra qua góc nhìn của mình, những chi tiết nhỏ nhặt như vậy. Ví dụ, khi một cơn lạnh đột ngột ập đến Boston vào mùa thu, "ngay cả khuôn mặt của những con sóc cũng trông khác khi chúng vội vã chạy quanh tìm thức ăn." Hoặc khi anh nhìn thấy chính mình và những người bạn ba môn phối hợp của mình, họ giống như "một đám cá heo đáng thương trôi dạt vào bờ, chờ đợi thủy triều dâng."
“What I Talk About” là phần mới nhất trong một truyền thống nhỏ nhưng rất thú vị, nơi các nhà văn tạm bỏ qua công việc hàng ngày để đưa sở thích thể thao của họ lên mặt giấy: Robert Hughes câu cá, John Updike chơi gôn, Joyce Carol Oates đấm bốc. Đôi khi sở thích này chỉ là của một khán giả thuần túy (như Oates), đôi khi là của một người thực hành nhiệt tình nhưng có phần hạn chế (như Updike); và dù thế nào, chúng luôn mở ra những suy ngẫm gần như triết học. Murakami có phần phóng đại khi mô tả suy nghĩ của chính mình về "bản chất phù du của sự tồn tại" là "rất triết học", nhưng chạy bộ quả thực có một mối quan hệ gần gũi hơn với công việc viết lách so với bất kỳ môn thể thao nào khác. Đối với Murakami, chạy đường dài không chỉ là ẩn dụ cho sự cô đơn của tiểu thuyết gia; nó gần như đồng nghĩa với chính sự cô đơn đó. Theo phong cách của Albert Camus — người từng nói rằng phần lớn những gì ông biết về đạo đức và nghĩa vụ là nhờ học từ bóng đá — Murakami tin rằng “hầu hết những gì tôi biết về viết lách là tôi học được qua việc chạy bộ hàng ngày.” Cụ thể, ông cho rằng viết lách yêu cầu, theo thứ tự ưu tiên, tài năng, sự tập trung và sức bền — tất cả đều được củng cố qua thói quen chạy bộ của ông.
Murakami cho rằng viết lách là "một loại công việc không lành mạnh" vì nó buộc tác giả phải đối diện với "chất độc ẩn sâu trong toàn bộ nhân loại", và nếu không có điều này, "không có hoạt động sáng tạo nào thực sự có thể diễn ra." Mặc dù bạn có thể không đồng tình với quan điểm này — và tôi cũng không thấy sao bạn có thể, trừ khi bạn tìm cách giảm bớt sự nhàm chán bằng cách điều chỉnh điều kiện — nhưng tuyên bố khiêm tốn hơn, rằng chạy bộ là một phương thuốc giải độc tuyệt vời cho việc ngồi không và viết lách, có lẽ dễ được chấp nhận hơn. Kỷ luật để tiếp tục chạy khi bạn chẳng muốn, sự kiên nhẫn để điều chỉnh cơ thể đạt đến mỗi dặm cần thiết, thật dễ dàng để liên hệ với quá trình gian nan trong việc đạt được mục tiêu mỗi ngày. Murakami không phải là người giáo điều. Ông hiểu rằng đối với các nhà văn, như một nhân vật của Tobias Wolff từng nói, "không có cuộc sống mẫu mực nào cả," nhưng chính chế độ chạy bộ và thói quen thức dậy sớm không ngừng nghỉ đã giúp ông tiếp tục viết nên những tác phẩm bán chạy và được giới phê bình ca ngợi.
Murakami có thể nghiện chạy bộ, nhưng này, nhìn nhận một cách tích cực thì chắc chắn nó lành mạnh hơn nhiều so với chuyến đi tập thể hình của Mishima — và chẳng có gì trong cuốn sách này cho thấy Murakami sẽ tự moi ruột mình rồi nhờ ai đó cắt đầu mình. Tuy nhiên, một số khía cạnh trong quá trình luyện tập của ông có liên quan đến những cực đoan của sự tự tra tấn đến mức ngay cả những độc giả dễ tính nhất cũng phải lắc đầu nghi ngờ, đặc biệt là khi biết Murakami nghe nhạc của Eric Clapton trong khi chạy. Liệu có mối liên hệ nào giữa âm nhạc mà ông nghe và văn xuôi của chính mình không? Trong các cuộc đua, Murakami để ý đến phong cách chạy của bạn bè đồng hành mình theo cách mà “hai nhà văn cảm nhận được cách diễn đạt và phong cách của nhau”. Khi chạy cùng ông, chúng ta có cơ hội để tìm hiểu phong cách văn chương của Murakami, ít nhất là trong bản dịch từ tiếng Nhật của Philip Gabriel, mà nó mang lại cho chúng ta một cái nhìn khác về những gì chúng ta đọc.
Để mô tả một cách ngắn gọn nhất: dễ nghe, dễ hiểu, đây là loại văn xuôi mà tôi gọi là... khá tệ. Chạy bộ là "một chủ đề mơ hồ" (tức là không chỉ mơ hồ mà còn mơ hồ một cách tối đa), và cuốn sách này là "một dạng hồi ký". Murakami thích những cụm từ kiểu này, không chỉ như một cách nói mơ hồ mà còn như một định nghĩa phạm trù. Ông ấy là "kiểu người", "kiểu người" — tôi không thể đếm hết bao nhiêu lần cụm từ này xuất hiện — người yêu thích "loại nhạc thoải mái" và là "một người trơ tráo", đôi khi có "thái độ kiêu ngạo".
Tôi chưa làm một nghiên cứu so sánh chính thức, nhưng tôi nghi ngờ rằng cụm từ bốn từ tẻ nhạt nhất trong bất kỳ ngôn ngữ nào chính là “Như tôi đã nói trước đó.” Murakami không tiếc công sức để phô bày sự thành thạo của mình với tất cả các biến thể của cụm từ buồn tẻ này. Nó xuất hiện lần đầu tiên ở trang 12 — thật khó tưởng tượng nó có thể xuất hiện sớm hơn — và người anh em họ của nó, “Như tôi đã nói trước đó,” cũng xuất hiện năm trang sau đó.
Ở trang 25, ông tiết lộ rằng "loại" câu lạc bộ nhạc jazz mà ông từng điều hành "khá hiếm" và phục vụ "thức ăn khá ngon", và rằng ông "khá ngây thơ." Tiếp theo, ông cho biết rằng ông "khá ngạc nhiên" khi cuốn tiểu thuyết đầu tay của mình "được đón nhận khá tốt", rằng căn hộ Cambridge của ông "khá ồn ào", rằng đôi giày chạy mới của ông đã "khá" được sử dụng tốt, rằng ông "khá dễ tính" và có "cảm giác khá tốt về tốc độ" mà ông cần duy trì trong cuộc marathon New York.
Trong lời bạt, Murakami giải thích rằng một phần động lực viết cuốn sách là "sắp xếp lại cuộc sống mà tôi đã trải qua". Nếu ông dùng "sắp xếp lại" thì tôi đã tha thứ cho mọi thứ, nhưng thay vào đó, ông lại tiếp tục tự buộc tội mình. Rõ ràng là phải mất khá nhiều thời gian để "cẩn thận đánh bóng và biên tập lại" cuốn sách, và ông "cần phải xem lại bản thảo nhiều lần trong một khoảng thời gian". Vậy thì đây là một lựa chọn rõ ràng: hoặc ông là kiểu nhà văn biên tập khá tệ đối với chính tác phẩm của mình, hoặc kiểu lặp lại lười biếng này là cố ý. Nhưng nếu là cố ý, thì mục đích có thể là gì? Thomas Bernhard sử dụng sự lặp lại không ngừng để biến văn xuôi của mình thành một quả bóng đau đớn, và đôi khi, những tics ngắn hạn của Murakami cũng tập hợp lại với nhau đến mức chúng gần như chạy trốn khỏi chính chúng: "Như tôi đã nói, tôi không phải là kiểu người thích cạnh tranh."
Sự cẩu thả lên đến đỉnh điểm khi, trong một cuộc đua bơi “khá hỗn loạn”, ông ta trở nên “hơi bối rối”. Phần lớn thời gian, sự thiếu tập trung trong ngôn ngữ này (nhớ lại, một trong ba phẩm chất quan trọng của ông ấy) có vẻ “hơi uể oải”, và thành công trong việc khiến chúng ta đồng cảm chặt chẽ với “kiểu người, một khi buồn ngủ, có thể ngủ say ở bất cứ đâu.”
Giờ thì tôi không biết cuốn sách này đại diện cho phong cách tiểu thuyết của Murakami như thế nào, nhưng tôi tự hỏi: liệu văn xuôi ít cần bảo dưỡng, thiếu tập trung này có phải là một phần sức hấp dẫn của Murakami, đặc biệt đối với giới trẻ không? Mọi người có thích đọc ông ấy vì cùng lý do họ vẫn kiên trì nghe nhạc nhạt nhẽo quen thuộc như nhạc của Clapton không? Nếu Martin Amis tham gia vào một "cuộc chiến chống lại sự sáo rỗng" — một cụm từ có nguy cơ trở thành một sự sáo rỗng — thì Murakami, theo chứng cứ từ cuốn sách này, là một kẻ xoa dịu không ngừng. Đùi ông ấy đau đến mức nào? "Như điên vậy." Làm sao chúng ta biết thời tiết đẹp? Bởi vì — như ông ấy đã nói với chúng ta (hai lần) — "không có một đám mây nào trên bầu trời."
Tất nhiên, không phải tất cả đều tệ. Có những khoảnh khắc chất lượng, như khi cơ bắp của anh ấy cảm thấy "cứng như bánh mì cũ một tuần trong căng tin", nhưng hầu hết thời gian, văn xuôi của anh ấy, không giống như những cơ bắp đó, lại rất thoải mái đến mức nó gần như không thể đứng vững (ngay cả khi chỉ xem xét ở mức độ vừa phải). Khi anh ấy tưởng tượng một biên tập viên nói về một ký ức được gợi lên bởi một ban nhạc yêu thích khác, Lovin' Spoonful: "Nó không tệ, nhưng nó khá bình thường và không có nhiều ý nghĩa."
